قرارداد هوشمند چه کاربردی دارد؟
قرارداد هوشمند (Smart contracts) به قرارداد خودکار بین سازنده قرارداد و گیرنده گفته میشود. این توافقنامه که به صورت کد نوشته شده است در بلاک چین (blockchain) قرار می گیرد و آن را غیر قابل تغییر و همچنین غیر قابل لغو می کند. آنها معمولاً برای اجرای خودکار قرارداد استفاده می‌شوند تا همه طرف‌ها بتوانند فوراً و بدون نیاز به هیچ واسطه‌ای از نتیجه مطمئن شوند. آنها همچنین می توانند روند کار را به طور خودکار انجام دهند.
قرارداد هوشمند چیست؟
بنابراین، قرارداد اجرا شده چیست؟ قرارداد امضا شده ای که تعامل قراردادی بین دو یا چند طرف برقرار می کند، به عنوان قرارداد اجرا شده شناخته می شود. هر یک از طرفین قول می دهند که پس از امضای قرارداد به وظایف قانونی که در توافق نامه کتبی با آن موافقت کرده اند، عمل کنند. قراردادهای هوشمند که توسط دومین بلاک چین محبوب جهان، اتریوم (ETH) رایج شده است، منجر به مجموعه ای از برنامه های غیرمتمرکز شبکه (DApps) و موارد استفاده دیگر شده است.
یکی از مزایای کلیدی شبکه های بلاک چین، : خودکارسازی وظایفی است که به طور سنتی به یک واسطه شخص ثالث نیاز دارند. به عنوان مثال، به جای نیاز به یک بانک برای تایید انتقال وجه از مشتری به فریلنسر، این فرآیند به لطف یک قرارداد هوشمند می تواند به طور خودکار اتفاق بیفتد. تنها چیزی که لازم است این است که دو طرف بر سر یک موضوع به توافق برسند.
قرارداد هوشمند چگونه کار میکند؟
قراردادهای هوشمند را به‌عنوان بیانیه‌های دیجیتال «اگر-آنگاه»، بین دو یا چند طرف در نظر بگیرید. اگر نیازهای یک گروه برآورده شود، می توان قرارداد را کامل تلقی کرد.
فرض کنید بازاری از یک کشاورز ۱۰۰ خوشه ذرت می خواهد. اولی وجوه را در یک قرارداد هوشمند قفل می کند که پس از تحویل می تواند تایید شود. هنگامی که کشاورز تعهد خود را انجام می دهد، وجوه بلافاصله آزاد می شود (یعنی پس از اجرای یک قرارداد قانونی). با این حال، و در صورتی که کشاورز سر موعد تعهد خود را انجام ندهد قرارداد لغو می شود و وجوه به مشتری برگردانده می شود.
البته مثال فوق یک مورد استفاده جزئی است. قراردادهای هوشمند را می‌توان طوری برنامه‌ریزی کرد که برای مجموعه ها کار کند، از جمله مزایای دیگر، جایگزین دستورات دولتی و سیستم‌های خرد است. علاوه بر این، قراردادهای هوشمند به طور بالقوه برخی اختلافات را بدون نیاز به دادگاه برطرف می کند و باعث صرفه جویی در زمان و هزینه طرفین می شود.
این امنیت تا حد زیادی ناشی از کد قرارداد هوشمند اساسی است. به عنوان مثال، در اتریوم، قراردادها به زبان برنامه نویسی سالیدیتی (Solidity) آن نوشته می شود که تورینگ کامل (Turing-complete) است. این موضوع به این معنی است که قوانین و محدودیت های قراردادهای هوشمند در کد شبکه گنجانده شده است و هیچ بازیگر بدی نمی تواند چنین قوانینی را دستکاری کند. در حالت ایده آل این محدودیت ها، کلاهبرداری ها یا تغییرات پنهان قرارداد را کاهش می دهد. قراردادهای هوشمند کریپتو تنها در صورتی می توانند اجرا شوند که همه شرکت کنندگان در این مورد توافق کرده و امضا کنند.
ایده یک قرارداد هوشمند را می توان به چند مرحله تقسیم کرد. اول، یک قرارداد هوشمند نیاز به توافق بین دو یا چند طرف دارد. پس از ایجاد قرارداد، این دو می توانند در مورد شرایطی توافق کنند که در آن قرارداد هوشمند کامل در نظر گرفته شود. تصمیمات در قرارداد هوشمند نوشته میشود، و سپس کدگذاری شده و در شبکه بلاک چین ذخیره میشود.
پس از تکمیل قرارداد، تراکنش بر روی بلاک چین مانند هر معامله دیگری ثبت می شود. سپس، تمام گره‌ها نسخه بلاک چین خود را با این تراکنش به‌روزرسانی می‌کنند و «وضعیت» جدید شبکه را به‌روزرسانی می‌کنند.
اکنون، ممکن است از خود بپرسید که آیا بیت کوین (BTC) و سایر شبکه ها می توانند از قراردادهای هوشمند استفاده کنند.؟ تا حدی، بله. هر تراکنش بیت کوین از نظر فنی یک نسخه ساده شده از یک قرارداد هوشمند است و راه حل های لایه دو مانند شبکه لایتنینگ (lightning network) برای گسترش عملکرد شبکه توسعه یافته اند. با این حال، استفاده اتریوم از قراردادهای هوشمند یک مورد خاص است.
بر خلاف بسیاری از شبکه های بلاک چین که به عنوان دفتر کل توزیع شده توصیف می شوند، اتریوم چیزی است که به عنوان یک ماشین حالت توزیع شده در نظر گرفته می شود که حاوی ماشین مجازی اتریوم (EVM) است. این حالت ماشین، که تمام گره‌های اتریوم با نگهداری یک کپی از آن موافق هستند، کد قرارداد هوشمند و قوانینی را که این قراردادها باید رعایت کنند را ذخیره میکند. از آنجایی که هر گره قوانینی را از طریق کد تنظیم می کند، همه قراردادهای هوشمند اتریوم محدودیت های یکسانی دارند.
علاوه بر موارد فوق، بیش از ۲۰۰ قرارداد هوشمند در جستجوگر بلاک چین کاردانو (ADA) در سپتامبر ۲۰۲۱ فهرست شد. قراردادهای هوشمند آدا (ADA) با استفاده از زبان های برنامه نویسی به نام های مارلو (Marlowe)، پلوتوس (Plutus) و گلو (Glow) اجرا می شوند.
مزایای قراردادهای هوشمند
بلاک چین های قرارداد هوشمند مزایای مختلفی از جمله سرعت، کارایی، دقت، اعتماد، شفافیت، امنیت، صرفه جویی را فراهم می کنند.
قراردادهای هوشمند از پروتکل‌های رایانه‌ای برای خودکارسازی اقدامات استفاده می‌کنند که باعث صرفه‌جویی در ساعت‌ها فرآیند تجاری مختلف میشود. قراردادهای خودکار با حذف الزام کارگزاران یا سایر واسطه ها برای تصویب قراردادهای حقوقی امضا شده، امکان دستکاری شخص ثالث را کاهش می دهند.
علاوه بر این، فقدان یک واسطه در قراردادهای هوشمند باعث صرفه جویی در هزینه می شود. همچنین کلیه طرف های ذیربط از دید و دسترسی کامل به شرایط و ضوابط این قراردادها برخوردارند. بنابراین، پس از امضای قرارداد، هیچ راهی برای عقب نشینی وجود ندارد. این امر تضمین می کند که تراکنش برای همه طرف های درگیر کاملاً شفاف و بدون شبه است.
علاوه بر این، تمام اسنادی که در بلاک چین نگهداری می‌شوند، بارها تکرار می‌شوند و امکان بازیابی نسخه‌های اصلی را در صورت از دست رفتن داده‌ها فراهم می‌کنند. قراردادهای هوشمند رمزگذاری شده اند و رمزنگاری از تمام اسناد در برابر دستکاری محافظت می کند. در نهایت، قراردادهای هوشمند همچنین خطاهای انسانی را حذف می کنند.
بیشتر بدانید: از نگاه نیپوتو چگونه در دوران هاوینگ بیت کوین معامله کنیم
قراردادهای هوشمند کجا اعمال می شوند؟
جدا از مثال بالا، پیاده سازی های مختلف و بالقوه ای از قراردادهای هوشمند وجود دارد که می تواند جهان را خودکار کند و آن را به مکانی آسان تر برای زندگی تبدیل کند. در ادامه چند نمونه برجسته از موارد استفاده از قرارداد هوشمند آورده شده است. هویت دیجیتالی مشاور املاک بیمه نامه زنجیره تامین
زنجیره تأمین، یکی از محبوب‌ترین موارد اجرای فناوری بلاک چین و قراردادهای هوشمند است.
آینده قراردادهای هوشمند
قراردادهای هوشمند در حال حاضر توسط بسیاری از بانک ها و سازمان های بیمه در عملیات روزانه استفاده می شوند. در نتیجه، قراردادهای هوشمند در حال آزمایش هستند، و طولی نخواهد کشید که بخشی از زندگی روزمره ما شوند. صرف نظر از استدلال قبلی، هنوز زمان زیادی مانده است تا همه چیز توسط یک قرارداد هوشمند اداره شود.
